Sistema Output ho Input

Sistema hanesan kolesaun husi komponente ka elementu ne’ebe integra an hodi alkansa objetivu balu. Definisaun sistema hetan iha grupu rua iha difinisaun sistema maka presaun ba prosedimentu no presaun ba komponente ka elementu. Definisaun sistema ne rasik ne’ebe presaun ba komponente ka elementu hetan difisaun ne’ebe luan liu duke presaun ba prosedimentu tamba difisaun refere  simu liu,  tamba sistema balu hari husi subsistema (Jogianto, 2005: 2). Nune’e bele hatete katak sistema hetan difinisaun hanesan uniforme ida ne’ebe hari husi ida ka liu komponente elementu ka subsistema ne’ebe interasaun hodi alkansa objetivu ruma.

Karateristika sistema
Bazikamente, sistema ida iha karakteristika ka hahalok rasik, ne’e mak kobre komponente komponete (component), limitasaun sistema (boundry), iha sistema ambiente liur (environment), sistema kolaborador (interface) hatama sistema (input), prosesa sistema (process), sistema sai (output), no trajetu sistema (objectives) ka objetivu sistema (goal) (Jogiyanto 2005:3)

Objetivu sistema
Objetivu sistema konstitui objetivu husi sistema ne’e halo, objetivu sistema hetan hanesan objetivu organizasaun, nesesidade organizasaun, problema ne’ebe iha organizasaun ruma nia laran nomos forma prosedimentu hodi alkansa objetivu organizasaun.

Limitasaun sistema
Limitasaun sistema konstitui buat ruma ne’ebe limita sistema hodi alkansa objetivu sistema. Limitasaun sistema hetan hanesa regulamentu ne’ebe iha organizasaun ruma nia laran, presu ne’ebe hasai, ema ne’ebe iha organizaaun nia laran, fasilidade diak  hanesan meui ida hodi sujere nomos limitasaun ne’ebe seluk.

Kontrolu sistema
Kontrolu ka supervizaun sistema konstitui supervizaun hasoru hala’o na’in alkansa objetivu husi sistema ne’e rasik. Kontrolu sistema hetan kontrola mos hanesan hatama dadus (input), kontrola mos hasai dadus (output),kontrola mos jeransia dadus, kontrola mos feedback.

Input
Input konstitui elementu husi sistema ne’ebe hala’o serbisu hodi simu tomak hatama dadus, iha ne’ebe hatama ne’e rasik hetan hanesan jeneru dadus, frekoñsia hatama dadus.

prosesu
Prosesu konstitui elementu husi sistema hala’o serbisu hodi maneja ka prosesa tomak hatama dadus sai informasaun ne’ebe funsiona. ezempllu sistema produsaun ne’ebe maneja material principal ne’ebe hanesan sasan matak sai sasan diak hotu ne’ebe pronto atu uza.

Output
Output konstitui rezultadu husi input ne’ebe prosesu ona husi parte trata no konstitui  objetivu  ikus husi sistema. Output ne’e bele sai hanesan relatoriu grafika no diagrama.

Feedback
Feedback konstitui elementu iha sistema ne’ebe hala’o serbisu kontrola parte husi output ne’ebe sai ona, no elementu ne’e importante hodi promove sistema ruma. feedback ne’e hodi konstitui solusaun sistema no funsaun sistema.Feedback konstitui elementu iha sistema ne’ebe hala’o serbisu kontrola parte husi output ne’ebe sai ona, no elementu ne’e importante hodi promove sistema ruma. feedback ne’e hodi konstitui solusaun sistema no funsaun sistema.

Klasifikasaun Sistema
(Andri k, 2008:5) Fihir husi lidun oi-oin, sistema hetan klasifikasaun sai hanesan parte balun mak:
a. Sistema abstratu no sistema fiziku
Sistema abstratu konstitui sistema ne’ebe la bele hare ho matan no bai-bain sistema ne’e hanesan hanoin ka ideia deit. Ezemplu husi sistema abstratu ne’e mak filsafat. Sistema fiziku konstitui sistema ne’ebe bele hare ho matan no bai-bain uza liu husi ema. Ezemplu husi sistema fiziku mak sistema akuntasaun no sistema komputador.

b. Sistema natureza no sistema halo deit
Sistema natureza konstitui sistema ne’ebe mosu tamba influénsia husi natureza. Ezemplu sistema rotasaun rai no sistema rotasaun gravitasional. Sistema halo deit konstitui sistema ne’ebe hari no halo husi ema. Ezemplu sistema prosesamentu salariu.

c. Sistema naktakan no sistema nakloke
Sistema naktakan konstitui sistema ne’ebe la relasiona ho parte sistema liur no bai-bain la influénsia husi kondisaun sistema liur maibe sistema nakloke konstitui sistema ne’ebe relasiona ho parte sisitema liur.

Konseitu báziku informasaun
Informasaunn hetan hanesan mos ran ne’ebe sulin iha ema nia isin, hanesan mos informasaun iha organizasaun ruma nia laran ne’ebe inportante tebes hodi suporta diretamente dezenvolvimentu to’o hetan razaun katak, informasaun presiza tebes iha organizasaun ida. Konsekuénsia wainhira menus hetan informasaun, iha tempu balu nia laran organizasaun sei la iha potensia hodi kontrola rekursu, to’o foti desizaun estrateziku hetan  perturbasaun liu. Ne’ebe iha ikus sei lakon iha kompetisaun ho ambiente seluk.  Sistema informasaun ne’ebe propriedade dala ruma la hetan serbisu ho diak. Problema principal mak hanesa sistema informasaun rasik barak liu informasaun ne’ebe la benefisiu ou katak sistema iha dadus barak liu. Komprende konseitu baziku informasaun katak importante tebes (vital) hodi dezeñu sistema informasaun ida ne’ebe efektivu (effective bussness system). Prepara hakat ka metode prepara informasaun ne’ebe ho kualidade mak objetivu iha dezeñu sistema foun (Andri k, 2008:7).

b.Kualidade Informasaun
Tuir (Andri K. 2008: 10,11,12)  kualidade informasaun depende husi parte totu (3) ne’ebe dominante tebes mak armonia informasaun, presizaun tempu husi informasaun no relevante. Buat tolu ne’e hetan difinisaun mak hanesan:

c.Armonia/Ezatu (Akurat)
Informasaun ne’ebe hetan tenke livre husi eru no la lori ba dalan aat, ba ema ne’ebe simu informasaun ne’e rasik. Iha pratika, dala ruma  hato’o informasaun barak liu satia ne’ebe mai no bele troka kontein  husi informasaun ne’e rasik. La harmoniamente bele sai tamba fonte informasaun (dadus) hetan perturbasaun ka halo finje to’o estraga ka troka dadus original ne’e rasik.

d.Presizaun tempu (ketepatan waktu)
Informasaun ne’ebe simu tenke nato’on ba tempu, se kauza informasaun ne’ebe simu tarde maka informasaun ne’e rasik la funsiona tan ona. Informasaun ne’ebe iha rezultadu di’ak ka presiza la bele tarde (usang). Informasaun ne’ebe tuan/(usang) la iha valor ne’ebe diak, se to’o utiliza hanesan baze iha foti desizaun atu rezultadu fatál ka sala iha desizaun no asaun. Kondisaun seluk mosu folin karun ba informassaun ruma, velosidade to’o hodi hetan, troka no haruka presiza teknolojia foun.

e.Relevante (Relevan)
Informasaun tenke iha aproveita ba simu nain, kauza informasau ne’e sei uza hodi foti desizaun ruma hodi resolve problema ruma. Relevante informasaun ba kada ema la hanesan ho seluk ne’ebe lahanesan. Ezemplu informasaun hanesan kauza-dezastre estraga makina produsaun ba akuntasaun organizasaun mak menus relevante no sei relevante liu se hatudu ba menbru tekniku organizasaun

Konseitu baziku sistema informasaun
Sistema informasaun ida konstitui kolesaun husi hardware no software komputador nomos user ne’ebe sei prosesa dadus utiliza surat tahan no software seluk. Dadus seluk mos kaer papél importante ne’ebe iha sistema informasaun, dadus ne’ebe hatama iha sistema informasaun ida hetan hanesan formulariu, prosedur no forma dadus seluk.

1.Sistema ruma ne’ebe halo husi ema ne’ebe hari husi komponente-komponente iha organizasaun hodi atinje objetivu ruma mak oferese informasaun.

2.Kolabora prosedimentu organizasaun ne’ebe iha tempu hala’o sei fo informasaun ba foti desizaun no hodi kontrola organizasaun.

3.Sistema ruma iha organizasaun nia laran ne’ebe hasoru nesesidade halo transasaun, suporta operasaun karakter diretivu, no aktividade estratejiku husi organizasaun ruma prepara parte li’ur especial ho relatoriu ne’ebe presira.

Komponente sistema informasaun
(Andri k, 2008: 13,14) hodi suporta sistema informasaun ruma la’o diak presiza komponente hirak ne’ebe funsiona vitál liu iha sistema informasaun nia laran. Komponente sistema informasaun ne’e rasik mak hanesan tuir mai ne’e: input, prosesa, output, teknolijia, baze dadus no kontrola.
1.   Input
Input iha ne’e mak data hotu-hotu ne’ebe hatama iha sistema informasaun laran. Iha asuntu ne’e, ne’ebe inklui iha input mak dokumentus, formulariu no file. Dokumentus ne’e rasik halibur no halo konfirmasaun ba forma ruma  to’o hetan simu husi prosesa ne’ebe taka.
-        Hakerek
-        Rai
-        Koko
-        Kodigu
2.   Prosesa
Prosesa konstitui koleksaun prosedimentu ne’ebe sei manipula input no hotu tiha sei rai iha parte baze dadus no bei-beik sie prosesa  sai output ruma ne’ebe sei utiliza husi simu nain. Komponente ne’e iha nia traballu sei troka input hotu-hotu sai output ne’ebe hari husi:
a. Ema
Konstitui uza-na’in husi sistema informasaun komputador sempre to’o komprende oinsa utiliza komputador hodi atinje nesesidade sira nia.
b. Metodu no prosedimentu
Metodu mak tekniku prosesa dadus ne’ebe aplika ba sistema informasaun, maibe prosedimentu ba dezeñu oinsa ema nu’udar utiliza sistema halo desizaun.
c. Ekipamentu komputador
Komponente suporta sistema informasaun ne’ebe inklui ekipamentu mak: monitor, printer, disket no programa komputador. Iha programa komputador hetan total instrusaun ne’ebe organiza servisu husi hardware no atinje funsaun husi sistama informasaun komputador.
d. Rai dadus
Funsaun hodi utiliza iha tempu ne’ebe sei mai ka buka fali. Media rai hetan hanesan disket, kartaun plong, dokumentus.
3. Output
Output konstitui edisaun hotu-hotu ka rezultadu husi modelu ne’ebe prosesa ona sai informasun ne’ebe funsiona no hetan uza husi simu-na’in. komponente ne’e sei relasaun diretamente ho simu-nain sistema informasaun no konstitui objetivu ikus husi produsaun sistema informasaun.  Komponente ne’e hetan relatoriu ikus ne’ebe presiza husi simu na’in sistema hodi kontrola susesu organizasaun ruma.
4.Teknolojia
Teknologia iha ne’e konstitui parte ne’ebe funsiona hodi hatama input, prosesa input no hetan rezultadu edisaun.teknolojia Iha parte tolu (3) ne’ebe taka hardware, software no user.
5.Baze dadus
Baze dadus konstitui koleksaun dadus-dadus ne’ebe sempre iha relasaun ida ho seluk ne’ebe rai iha hardware komputador laran no sie prosesa utiliza software. Baze dadus rasik konstitui koleksaun file ne’ebe iha relasaun entre file ida ho file seluk to’o forma dadus ho oi-oin.
6. Kontrola
Kontrola iha asuntu ne’e konstitui  asaun hotu-hotu ne’ebe foti hodi hein sistema informasaun atu bele la’o ho di’ak no lahetan perturbasaun.
Komponenete ne’e importante tebes atu sistema totalmente iha validasaun no integrasaun ne’ebe as.
Komponente kontrala presiza ba: backup file, reindexing, ejamina dadus los kada entry ne’ebe hala’o.

Benefisiu sistema informasaun
Iha mos benefisiu husi sistema informasaun mak hanesan tuir mai ne’e:
1.Organizasaun utiliza sistema informasaun hodi prosesa trasaksaun, hamenus presu no produz opiniaun hanesan produtu ida ka servisu sira nian.
2.Banku utiliza sistema informasaun hodi prosesa verifikasaun nasabah no halo relatoriu rekening Koran no trasasaun oi-oin ne’ebe akontese.
3.organizasaun utiliza sistema informasaun hodi defeza preparasaun aumenta ba karaik liu para konsistente ho generu sasan ne’ebe disponivel.